تعویض تسمه تایم (Timing Belt) یکی از حیاتیترین سرویسهای دورهای خودرو است. این تسمه وظیفه هماهنگ کردن چرخش میللنگ با میلسوپاپ را بر عهده دارد تا سوپاپها در زمان دقیق باز و بسته شوند. پاره شدن این تسمه در اکثر خودروها منجر به برخورد پیستون با سوپاپها و فاجعهای به نام "کج شدن سوپاپ" و هزینههای سنگین تراشکاری میشود.
اگر دست به آچار هستید و میخواهید خودتان این کار را انجام دهید، این راهنمای اختصاصی برای شماست.
۱. نکات ایمنی و ابزارهای مورد نیاز
قبل از شروع، مطمئن شوید که خودرو کاملاً سرد است. شما به جک، خرک، دست آچار بکس، پیچگوشتی، و مهمتر از همه، تسمه تایم جدید و بلبرینگ تایم (تایمسفتکن) باکیفیت نیاز دارید.
هشدار: کوچکترین اشتباه در جابهجایی حتی یک دندهی تسمه، میتواند باعث ریپ زدن یا آسیب جدی به موتور شود. اگر شک دارید، حتماً از یک فرد باتجربه کمک بگیرید.
۲. راهنمای اختصاصی بر اساس نوع خودرو
🚗 آموزش تعویض تسمه تایم پراید (Pride)
پراید سادهترین سیستم تایم را دارد. در مدلهای قدیمی (موتور صبا)، اگر تسمه پاره شود، موتور خاموش میشود اما سوپاپها کج نمیشوند (به دلیل طراحی پیستونها).
نحوه تعویض: باید قاب تسمه تایم را باز کنید، فولی میللنگ را باز کرده و شاخص روی دنده میللنگ را با علامت روی بدنه موتور و شاخص دنده میلسوپاپ را با علامت روی سرسیلندر تراز کنید.
احتمال خطا: شل بودن بیش از حد تسمه باعث لرزش و صدای "ناله" در دور موتور پایین میشود.
🚗 آموزش تعویض تسمه تایم پژو ۴۰۵ و سمند (موتور XU7)
این موتور ۸ سوپاپ دارد و دقت در آن بسیار مهم است.
نحوه تعویض: برای تایم کردن، باید پیچ سایز ۱۰ را در سوراخ پشت فولی میلسوپاپ قرار دهید تا قفل شود. میللنگ نیز باید در نقطه مرگ بالا (TDC) باشد.
احتمال خطا: در این موتورها، سفت کردن بیش از حد تسمه باعث فشار به بلبرینگ تایم و بریدن زودرس تسمه میشود. همچنین، برخلاف پراید، اشتباه در تایم باعث برخورد فوری سوپاپ با پیستون میشود.
🚗 آموزش تعویض تسمه تایم پژو ۲۰۶ و ۲۰۷ (موتور TU3 و TU5)
TU3 (تیپ ۲): مشابه ۴۰۵ اما فضای کار بسیار تنگتر است.
TU5 (تیپ ۵ و ۶ و ۲۰۷): این موتور ۱۶ سوپاپ دارد و دارای دو میلسوپاپ است. برای تعویض، باید هر دو میلسوپاپ را با پینهای مخصوص (یا پیچ) قفل کنید.
احتمال خطا: به دلیل وجود دو میلسوپاپ، احتمال از تنظیم خارج شدن یکی از آنها زیاد است. کوچکترین خطا باعث روشن شدن چراغ چک و لرزش شدید موتور (تککار کردن) میشود.
🚗 آموزش تعویض تسمه تایم کیا سراتو ۲۰۱۲ (Kia Cerato TD)
نکته فنی مهم: اکثر مدلهای سراتو ۲۰۱۲ (موتور ۱.۶ و ۲.۰ لیتری) در ایران مجهز به زنجیر تایم (Timing Chain) هستند نه تسمه تایم. زنجیر تایم معمولاً تا ۲۰۰ هزار کیلومتر یا بیشتر نیاز به تعویض ندارد.
اگر خودروی شما مدل خاص تسمهای است (یا قصد تعویض تسمه دینام را دارید): دسترسی به بخش تایم در سراتو نیاز به باز کردن دسته موتور سمت شاگرد دارد. سیستم DOHC (دو میلسوپاپ) آن بسیار حساس است و نیاز به ابزار مخصوص برای نگه داشتن میلسوپاپها دارد.
احتمال خطا: در این خودروها، واشر درپوش سوپاپ (واشر سرپوش) حساس است و هنگام باز و بست ممکن است دچار نشتی روغن شود.
۳. مراحل کلی تعویض تسمه تایم (فرمول طلایی)
۱. آزاد سازی: چرخ سمت شاگرد را باز کرده و شلگیر را جدا کنید تا به فولی میللنگ دسترسی پیدا کنید.
۲. تراز کردن (Timing): موتور را بچرخانید تا تمام علامتهای روی دندهها با شاخصهای روی بدنه منطبق شوند.
۳. قفل کردن: با ابزار مخصوص یا پیچ، میلسوپاپ را قفل کنید تا نچرخد.
۴. شل کردن سفتکن: پیچ بلبرینگ تایم را شل کرده و تسمه قدیمی را خارج کنید.
۵. نصب تسمه جدید: تسمه را از سمت دنده میللنگ به سمت بالا بیندازید. جهت فلشهای روی تسمه باید به سمت چرخش موتور (ساعتگرد) باشد.
۶. تست نهایی: بعد از سفت کردن تسمه، موتور را به صورت دستی (با آچار روی پیچ میللنگ) دو دور کامل بچرخانید تا مطمئن شوید قطعات با هم برخورد نمیکنند.
۴. علائمی که نشان میدهد زمان تعویض فرا رسیده است
صدای جیغ یا سوت از سمت تسمهها.
ترکخوردگی یا از بین رفتن دندههای تسمه در بازبینی چشمی.
دیر روشن شدن خودرو یا کاهش شتاب.
رسیدن به کارکرد ۶۰ هزار کیلومتر (در اکثر خودروهای داخلی).
💡 نتیجهگیری: تعویض تسمه تایم گرچه لذتبخش است، اما نیاز به دقت میلیمتری دارد. همیشه بعد از تعویض، کیلومتر تعویض را یادداشت کنید و از سلامت بلبرینگها مطمئن شوید.
🔥 پیشنهاد ویژه: اگر به دنبال یادگیری ترفندهای بیشتر برای سرویس شخصی خودرو، راهنمای خرید قطعات اصلی و یا مقالات آموزشی درباره نگهداری موتور هستید، شما را به مطالعه سایر مقالات تخصصی در سایت شاپکار (shopcar.ir) دعوت میکنیم. دانش فنی، بهترین راه برای کاهش هزینههای تعمیرات خودروی شماست!