خودرو بنز، آپارتمان در کیش، سکه طلا، میلیون ها تومان جوایز نقدی و ... از جمله جوایزی است که این روزها در تبلیغات کالاها و خدمات شرکت های مختلف مشاهده می شود. اگر روزگاری پرداخت جایزه صرفا مربوط به حساب های قرضه الحسنه بانک ها بود، این روزها جوایز بسیار گران قیمت برای کالاهای مصرفی ارزان قیمت تعیین می شود. ظاهرا اینگونه تبلیغات با استقبال مردم هم مواجه می شود که هر روز شاهد افزایش آن هستیم.
علت افزایش اینگونه تبلیغات چیست؟ تبعات و آثار گسترش اینگونه قرعه کشی ها در جامعه چه می تواند باشد؟
سعید معیدفر استاد دانشگاه و جامعه شناس در گفتگو با فرارو گفت: «در یک جامعه‌ی با اقتصاد پویا مسلما تبلیغات بازرگانی حائز اهمیت است و می تواند موجب رونق توسعه اقتصادی آن جامعه شود.»
وی ادامه داد: «اما وقتی شرایط اقتصادی خصوصا در عرصه تولید خیلی مناسب نیست و در زمینه هایی که موجب رشد و توسعه کشور می شود خیلی وضعیت مناسبی نداریم و به دلیل رکود تورمی موجود در کشور بسیاری از ظرفیت های صنعتی و تولیدی ما با مشکلات جدی روبرو است، چنین هجمه تبلیغاتی و قرعه کشی های مختلف آن هم در مورد کالاهایی که اساسا خیلی در بنیان های اصلی اقتصاد کشور تعیین کننده نیستند جای تعجب دارد.»
وی افزود: «تا چند وقت پیش به نظر می رسید در این اقتصادِ مشکل دار بیشتر شاهد تبلیغات بانک ها بودیم. من نمی دانم در کشورهای توسعه یافته چقدر بانک وجود دارد اما به نظر می رسد اکنون ما در تولید بانک در دنیا رکورد زدیم.»
این استاد دانشگاه اظهار کرد: «تعیین اینگونه جوایز حاکی از این است که متاسفانه ما از روندهای سالم رشد و توسعه اقتصادی فاصله گرفتیم و درگیر روندهای معیوب سوددهی اقتصادی شدیم که حتی می تواند آثار منفی برای ما داشته باشد.»
وی ادامه داد: «متاسفانه گسترش اینگونه تبلیغات حاکی از روند عوام زدگی در فرهنگ عمومی کشور و حتی در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می باشد که تقریبا عقل جامع و جهت گیری های صحیح در حوزه های مورد اشاره را زیر سوال می برد.»
وی افزود: «امروز متاسفانه با به حاشیه رانده شدن مراکز علمی، دانشگاهها و صاحبان فرهنگ، هنر و اندیشه و کسانی که می توانند در حوزه های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی معتمدان جامعه محسوب شوند، عملا زمینه و فضا در اختیار دلالان و سودجویان قرار داده شده که در تمام این حوزه ها در حال ایجاد یک بازار مکاره هستند که این بازار مکاره به هنجارها و عادات غلط در حوزه های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی دامن می زند.»
این جامعه شناس گفت: «اکنون به نظر می رسد به نوعی در جامعه عقل تعطیل شده و سودجویی، منفعت طلبی و عوام زدگی تقریبا سرتاسر جامعه را فرا گرفته است.»
معیدفر با بیان اینکه این مشکل در عرصه های فرهنگی و اقتصادی دیده می شود گفت: «اگرچه به نظر می رسد در عرصه های فرهنگی برخی مسئولین احساس خطر می کنند و در مواجهه با این احساس خطر به جای استفاده از صاحبان اندیشه، هنرمندان و هنردوستان، برخورد امنیتی می کنند؛ اما در عرصه های اقتصادی چنین خطری احساس نمی شود و حتی صدا و سیما به آن دامن می زند و اصلا توجه نمی کند که این دامن زدن آثار مخرب فرهنگی در پی دارد و عادات غذایی و مصرفی ناسالمی را رواج می دهد.»
این استاد دانشگاه اظهار کرد: «البته اگر شرایط برای عموم مردم فراهم بود تا بتوانند رشد کنند و از موقعیت مناسب اقتصادی برخوردار شوند، شاید اینگونه تبلیغات اشکالی نداشت. اما از آنجا که به دلیل شرایط اقتصادی منفی و فقدان کسب و کار و وجود رکود تورمی در کشور چنین فضایی برای آحاد مردم وجود ندارد، بنابراین این "یک شبه پولدار شدن" فقط برای عده ای خاص محقق می شود.»
وی ادامه داد: «لذا اگرچه ممکن است با اینگونه امور انگیزش های اقتصادی ایجاد شود اما این امکان برای همه فراهم نیست که یک شبه پولدار شوند.»
وی افزود: «بنابراین به نظر می رسد افزایش اینگونه تبلیغات منجر به گسترش فرهنگ "یک شبه پولدار شدن" و در عوض تضعیف فرهنگ "کار و تلاش" در جامعه می شود.»
معیدفر گفت: «بر فرض در جریان قرعه کشی یک تبلیغ، یک نفر از میان میلیون ها نفر موفق به دریافت یک خودرو شود، منتهی حسرت آن برای آن میلیون ها نفر باقی می ماند و آثار مخرب این موضوع می تواند موجب ناکامی، سرخوردگی و بحران های روحی و روانی در جامعه شود.»
وی افزود: «لذا اینگونه تبلیغات کار بسیار نامناسبی است و موجب تخریب فرهنگ و روحیه جامعه می شود و در مجموع فقط به نفع یک عده افراد سودجو است که بتوانند سرمایه خود را بیشتر کنند و از این آب گل آلود ماهی بگیرند.»