رشد تولید در خطوط تولید خودروسازان در حالی نسبت به سال گذشته به خوبی جریان دارد که به‌نظر می‌رسد با ارائه فرمول قیمت‌گذاری از سوی شورای رقابت، رکود تقاضا، بازار را فراگرفته است. هرچند کارشناسان عقیده دارند بازار خودرو ایران برای یک میلیون دستگاه خودرو در سال تقاضای موثر دارد (تقاضای موثر به معنای تقاضای واقعی در بازار است)، اما بلاتکلیفی‌های دوره‌ای که برای قیمت‌گذاری خودرو ایجاد می‌شود، می‌تواند تقاضا و به‌دنبال آن برنامه‌های تولید را تحت‌تاثیر خود قرار دهد.
ارائه فرمول تعیین قیمت از سوی شورای رقابت از آنجایی باعث رکود در خرید و فروش خودرو شده است که تا به امروز و به واسطه این فرمول قیمتی نهایی برای محصولات خودروسازان مشخص نشده است. به این ترتیب مشتریان تقاضای خود برای خرید خودرو را عقب می‌اندازند. در چنین شرایطی تعیین نشدن قیمت می‌تواند به‌دلیل کاهش تقاضا تولید را تحت‌تاثیر خود قرار دهد.
اتفاقی که باعث شده است قیمت خودرو تاکنون نامعلوم باقی بماند، آن‌طور که رئیس شورای رقابت می‌گوید، اعتراض خودروسازان به قیمت‌های ارائه شده از سوی شورای رقابت است. با توجه به گفته‌های رئیس شورای رقابت و همچنین اظهارات مدیران خودروسازی، به‌نظر می‌رسد اختلافات موجود بر سر قیمت‌ها به‌زودی حل شود، اما نکته‌ای که در اینجا مهم به‌نظر می‌رسد این است که آیا خودروسازان می‌توانند با تکیه بر فرمول فعلی، رشد تولید را مانند چند ماه گذشته حفظ کنند؟
سوالی که مطرح شد از آنجایی ضروری به‌نظر می‌رسد که خودروسازان همواره به تعیین قیمت خودرو بر اساس حاشیه بازار اعتقاد داشته‌اند تا خود بر اساس عرضه و تقاضا به تولید و تعیین قیمت بپردازند.
از سوی دیگر رشد تیراژ برای صنعت خودرو در حالی اهمیت پیدا می‌کند که این امکان باعث می‌شود تا خودروسازان تولیدات خود را با حاشیه زیان کمتری وارد بازار کنند. حال با توجه به اینکه فرمول شورای رقابت به‌دلیل وجهه قانونی که دارد از سوی خودروسازان لازم‌الاجراست و فارغ از اینکه تعیین دستوری قیمت خوب است یا خیر، بررسی اینکه آیا خودروسازان می‌توانند با تکیه بر فرمول فعلی به هدف تولید یک میلیون و 300 هزار دستگاهی خود برسند یا خیر مهم به‌نظر می‌رسد.
در ادامه اینکه آیا خودروسازان آن‌طور که پیش‌بینی کرده‌اند موفق به تولید خودرو با تیراژ یک میلیون و 300 هزار دستگاهی با شرایط فعلی در سال جاری خواهند شد، سوالی است که به‌دنبال پاسخ آن با کارشناسان به گفت‌وگو نشستیم تا پیش‌بینی آنها از تولید، بعد از اجرای فرمول شورای رقابت را جویا شویم. اگرچه خودروسازان تاکنون بارها موافقت خود را با فرمول شورای رقابت اعلام کرده و گفته‌اند که آن را اجرا خواهند کرد، اما با توجه به جلسات پی‌درپی آنان با شورای رقابت می‌توان متوجه شد که آنها در نهایت تمایل زیادی به اجرای فرمول فعلی ندارند، مگر اینکه تغییراتی آن‌طور که آنها می‌خواهند در آن اعمال شود.
خودروسازان بر همین اساس نخستین گام‌های خود را برای افزایش تولید از ماه‌های پایانی سال گذشته آغاز کردند، به‌نظر می‌رسید مسیری را که در آن قدم گذاشته‌اند به خوبی ادامه دهند، اما حالا، خودروسازان به شدت سرگرم رسیدن به نتیجه دلخواه در بازی تعیین قیمت هستند. خودروسازان در حالی ماه‌های ابتدایی امسال بیش از صد در صد رشد نسبت به سال گذشته داشتند که هیچ تسهیلات نقدی از دولت دریافت نکرده بودند و افزایش قیمتی نیز در محصولات خود نداده بودند. آنها در واقع برنامه خود مبنی بر رشد تولید را با تکیه بر فروش اموال مازاد برای تامین نقدینگی خود پیش بردند.
دبیر انجمن قطعه‌سازان در رابطه با قیمت‌هایی که در فرمول شورای رقابت تعیین شده است و اینکه خودروسازان می‌توانند با تکیه به این فرمول به تیراژ پیش‌بینی شده برای امسال برسند یا خیر می‌گوید: اگر سود در نظر گرفته شده برای خودروسازان در این فرمول به صورت منطقی در نظر گرفته شده باشد، خودروسازان می‌توانند به تیراژی که برای امسال تعیین کرده‌اند دست پیدا کنند. ساسان قربانی در ادامه می‌گوید: هر تولیدکننده‌ای که تولید برایش زیان‌آور باشد انگیزه تولید را از دست می‌دهد، چنین تولیدکننده‌ای شاید در دوره‌ای کوتاه بتواند تولیدش را به خوبی ادامه دهد، اما در درازمدت نمی‌تواند.
اشاره قربانی به فروش اموال خودروسازان برای تامین نقدینگی است، اتفاقی که باعث شد آنها بتوانند جهشی در تیراژ تولید داشته باشند. اما با توجه به اینکه تیراژ تولید یک میلیون و 200 هزار دستگاهی در سال جاری، پیش از تعیین فرمول جدید شورای رقابت از سوی خودروسازان اعلام شده بود، می‌توان این‌طور برداشت کرد که خودروسازان با تکیه بر شرایط قبلی هم توانایی تولید این میزان خودرو را در خود احساس می‌کرده‌اند. پس حالا با وجود درصد افزایش قیمتی که شورای رقابت برای آنها در نظر گرفته است، اوضاع آنها بهتر هم خواهد شد.
عضو هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان در رابطه با این گمانه، به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: به هر حال چون بخش مهمی از خودروسازی کشور دولتی است آنها نیز در ابتدای امسال این تیراژ را اعلام کردند؛ زیرا وزیر از آنها خواسته بود تا رشد تیراژ داشته باشند.
محمدرضا نجفی‌منش می‌گوید: با توجه به اینکه رشد تیراژ از خودروسازان خواسته شده است، در ماه‌های ابتدایی شاهد رشد تولید بودیم که مشخصا حاصل فروش اموال و دارایی‌های خودروسازان بود، اما از آنجایی که فروش اموال تا جایی می‌تواند ادامه داشته باشد، می‌توان گفت قیمت‌های شورای رقابت تا حدودی به صورت کاهش زیان، به خودروسازان برای رسیدن به اهداف تولید امسال کمک خواهد کرد.
بازی با تیراژ؟
اما با توجه به اینکه هنوز توافق نهایی میان خودروسازان و شورای رقابت برای تعیین قیمت ایجاد نشده است و با توجه به اهمیت تیراژ تولید در شرایط فعلی، آیا خودروسازان خواهند توانست با بازی با تولید به اهداف خود در تعیین قیمت دست یابند؟
یک مدیر ارشد صنعت خودرو احتمال استفاده از تیراژ تولید به‌عنوان ابزاری برای نشان دادن اعتراض خودروسازان به شیوه تعیین قیمت را منتفی می‌داند و می‌گوید: درست است که خودروسازان با تعیین دستوری قیمت مخالف هستند، اما هیچ‌گاه نمی‌توانند برای نشان دادن مخالفت خود اقدام به کاهش تولید کنند؛ زیرا در درجه اول در شرایط فعلی تنها راه صنعت خودرو برای خروج از بحران نقدینگی و کاهش زیان، افزایش تولید است ضمن اینکه حجم تولید خطوط عظیم تولید به این راحتی‌ها قابل کاهش نیست، برای مثال سالن‌های رنگ خودروسازان با سرعتی تعیین شده و در طول شبانه‌روز مشغول کار هستند و نمی‌توان ناگهان برنامه آن را به واسطه کاهش تولید تغییر داد.
او در ادامه می‌گوید: از طرفی اگر خودروسازان بخواهند برای تغییر اوضاع چنین کاری بکنند، قطعه‌سازان اعتراض خواهند کرد؛ زیرا آنها بر اساس برنامه تولید خودروسازان فعالیت می‌کنند. این مدیر ارشد در رابطه با وضعیت تولید بعد از اجرای فرمول شورای رقابت نیز به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: ابلاغ چنین دستورالعملی برای تعیین قیمت خودرو نه فقط برای خودروسازان؛ بلکه برای هیچ بنگاه تولیدی به‌صرفه نیست، این روش در دنیا امتحان خود را پس داده است و حالا به دلیل ناکارآمدی کنار گذاشته شده است.
اما مگر نه اینکه فرمول شورای رقابت در عین حال که دستوری است فرمولی افزایشی است و خودروسازان نیز در نهایت به‌دنبال افزایش قیمت برای جبران زیان‌های تولید بودند، پس چرا باز هم با این فرمول مخالف هستند؟
یک مدیر ارشد در صنعت خودرو در پاسخ به این سوال می‌گوید: درست است که این فرمول در نهایت با افزایش قیمت محصولات خودروسازان همراه است؛ اما اگر قیمت‌گذاری را به دست خودروسازان می‌سپردند ممکن بود آنها قیمت برخی محصولات را با توجه به وضعیت بازار آن محصول افزایش نمی‌دادند یا کمتر از میزانی که شورای رقابت تعیین کرده است افزایش می‌دادند، اما زمانی‌که قرار است با تعیین یک دستور قیمت خودرو مشخص شود، ما هم مجبوریم بر اساس آن دستور قیمت‌ها را افزایش دهیم حتی اگر آن قیمت از چیزی که باید باشد هم گران‌تر تمام شود.
او در توضیح بیشتر می‌گوید: مثلا ممکن است یک خودرو هزینه کمتری برای تولید داشته باشد و از طرفی فروش بهتری هم در بازار داشته باشد و محصول دیگری از همان خانواده بازار کمتری داشته باشد، در چنین شرایطی اگر قیمت‌گذاری به دست خودروساز بود، می‌توانست بر اساس نیاز بازار قیمت‌ها را بالا و پایین ببرد یا از روش‌هایی مانند تخفیف و فروش ویژه استفاده کند؛ اما زمانی‌که ما مجبوریم بر اساس یک فرمول قیمت‌ها را تا سقفی خاص بالا ببریم، دیگر حتی اگر بخواهیم هم نمی‌توانیم از آن سقف پایین‌تر بیاییم؛ زیرا در معرض اتهام گران‌فروشی قرار می‌گیریم.
به عقیده یک مدیر ارشد صنعت خودرو، دستورالعمل اخیر در تیراژ خودروسازان اثر چندانی نخواهد داشت؛ زیرا به هر حال سود خودروسازان در رشد تیراژ است، اما روش تعیین قیمت بیش از هر چیز دیگر، راه را به روی هرگونه خلاقیت می‌بندد و خودروسازان فقط خود را به تولید برخی محصولات و فروش آنها بر اساس قیمت تعیین شده موظف می‌دانند. به این ترتیب اگرچه رشد تولید خودروسازان بعد از گذراندن دوره‌ای طولانی افت، اتفاق خوشایندی برای صنعت خودرو به شمار می‌آید، اما با ادامه پیدا کردن فشار دولت برای تعیین دستوری قیمت خودرو، به‌نظر می‌رسد خودروسازان به‌سختی خواهند توانست به رشد تیراژ برسند تا پس از آن از رشد کیفیت و تنوع عبور کنند.